موسسه ملی فناوری اقیانوس
National Institute of Ocean Technology
اقیانوس
اُقیانوس که از واژه یونانی okeanus)Ωκεανός) گرفته شده‌است به پیکره‌های بزرگی از آب‌های شور گفته می‌شود که جزوی از آب کره می‌باشد و مرز آبی میان چند خشکی بزرگ و قاره را می‌سازد.این واژه گاهی به قسمت‌های بزرگی از آنچه اقیانوس جهان خوانده می‌شود، گفته می‌شود. واژه دریا و اقیانوس گاهی به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند اما دریا پبکره‌ای از آب‌های شور است (غالبا بخشی از اقیانوس جهان) که به خشکی‌ها نزدیک است.
اقیانوس زمین بزرگترین اقیانوس سطحی تایید شده سیاره‌های قابل رویت است. تقریبا ۷۱ درصد از سطح کره زمین (که مساحتی حدود ۳۶۱میلیون کیلومتر مربع را شامل می‌شود) را آب‌های شور پوشانده‌اند که به طور کلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می‌شوند. حجم کلی اقیانوس‌ها حدود ۱٫۳ میلیارد کیلومتر مربع با عمق متوسط ۳۷۹۰ متر است. در اقیانوس‌ها حدود ۲۳۰٬۰۰۰ گونهٔ جانوری شناخته شده وجود دارد، البته قسمت عمده‌ای از ژرفای اقیانوس‌ها کشف نشده باقی مانده و تخمین زده می‌شود که بیش از دو میلیون گونهٔ جانوری آبزی وجود داشته باشد.منشا اقیانوس‌های زمین ناشناخته باقی مانده است، البته دانشمندان عقیده دارند که نخستین بار در دوران هادئن تشکیل یافته و ممکن است که منشائی برای آغاز حیات در زمین بوده باشند. بیش از نیمی از این اقیانوس‌ها دارای عمقی بالغ بر ۳۰۰۰ متر (۹۸۰۰ فوت) هستند. میزان شوری آب اقیانوس‌ها غلظتی حدود ۳۵ نقطه از هزار را دارا هستند و در نزدیکی دریاها این غلظت شوری به میزان ۳۰ الی ۳۸ نقطه تغییر پیدا می‌کند.
دید کلی
برخلاف دریاهایی که هم اکنون می‌بینید و ممکن است تکه تکه باشند و هیچ ارتباطی بایکدیگر نداشته باشند، اقیانوس‌ها یکپارچه هستند و با یکدیگر در ارتباط هستند. قسمت متصل این آب نمک‌ها اکثرا به اقیانوس جهانی یاد می‌شود که مفهوم "اقیانوس جهانی" بمعنی تکه‌های آبی پهناور که با یکدیگر در ارتباط هستند و از لحاظ اقیانوس سنجی دارای ارزش بسیار می‌باشند. تکه‌های عظیم این اقیانوس‌ها، در قارههای مختلف پراکنده هستند و شامل مجمع الجزایرهای گوناگون و معیارهای دیگر می‌گردد.
اقیانوس‌های جهان (به ترتیب وسعت):
اقیانوس آرام که به آن کبیر هم می‌گویند.
اقیانوس اطلس یا آتلانتیک.
اقیانوس هند
اقیانوس منجمد جنوبی
اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس شامل زیر مجموعه‌هایی بر روی خط استوا، قسمت‌های شمالی و جنوبی آن است. در زمین شناسی قسمت‌های کوچکتر اقیانوس به نام‌هایی مانند "دریا"،"ساحل"،"دلتا" و سایر اسامی شناخته می‌شوند. همچنین بعضی از بخش‌های اقیانوس در خشکی وجود دارند که با اقیانوس جهانی در ارتباط نیستند مانند دریاچهٔ خزر در فلات ایران، دریاچه خوارزم (آرال) در آسیای میانه و دریاچه نمک در ایالت یوتا در ایالات متحده آمریکا - ممکن است آنها را با نام دریا بشناسید ولی در حقیقت دریاچه شور هستند.
از آنجاییکه که اقیانوس‌ها قسمت‌های بزرگی از کره زمین را می‌پوشانند لذا تاثیرات مهمی بر روی زیست کره دارند. تبخیر آب اقیانوس (بعنوان عضوی از چرخه آب) نقش مهمی در ایجاد بارش دارد و در واقع دمای اقیانوس یکی از مهترین کلیدهای تغییر آب و هوا در کره زمین است. قدمت اقیانوس‌ها، چیزی حدود ۳ بیلیون سال تخمین زنده شده و پس از آن بود که گیاهان و موجودات زنده بر روی آن پدید آمدند. لجه اقیانوس‌ها محل زندگی گونه‌های متفاوتی از حیوانات و گیاهان آبزی است و جالب اینجاست که قسمت مهم اقیانوس‌ها در فواصلی بسیار دور از سواحل قرار دارند که تعیین کنندهٔ نوع زیستبومها در خشکی‌های سطح کره زمین هستند
لایه‌ها و ژرفاها
اقیانوس شناسان، اقیانوس را بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و زیست شناسی تقسیم بندی می‌کنند. لایهٔ لجه شامل همهٔ قسمت‌های باز اقیانوس می‌شود و خود می‌تواند بسته به عمق یا فراوانی نور به زیر لایه‌هایی تقسیم کردد. بخش نورگیر از سطح آب تا ژرفای ۲۰۰ متری را شامل می‌شود. این لایه‌ای است که امکان فتوسنتز در آن وجود دارد و از همین جهت بیشترین گونهٔ جانوری را داراست. از آنجا که گیاهان به فتوسنتز نیاز دارند، زندگی در پایین تر از این ژرفا باید به یک منبع دیگر وابسته باشد. در بخش بی نور این منبع می‌تواند ریزش آبزیان یا مجراهای گرمایی درون آب باشد. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر را برلجه می‌گویند. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر خود می‌تواند به زیر لایه‌هایی بر حسب دما تقسیم گردد. میان لجه قسمت بالایی را تشکیل می‌دهد. مرز پایینی آن را دما شیب °۱۲ تشکیل می‌دهد که در مناطق گرمسیری حدودا در ژرفای ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متری است. ناحیهٔ بعدی ژرف لجه است که در محدوده دمایی ۱۰ تا ۴ درجه سانتیگراد قرار گرفته و معمولا ۱۰۰۰ تا۴۰۰۰ متری را شامل می‌شود. بالای صفحهٔ مغاک، لایهٔ مغاک قرار گرفته که مرز پایینی آن در ژرفای ۶۰۰۰ متری قرار گرفته است. آخرین لایه زیر مغاک است که گودال‌های بستر اقیانوس را شامل می‌شود. این لایه در ژرفای ۶۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ متری قرار گرفته است. به موازات بخش بی نور لجه، بخش بی نور دریابن نیز قرار داردکه از سه ناحیه عمیق بستر دریا تشکیل شده است.
گستردگی آب در کره زمین
اگر کسی از فضا به زمین نگاه کند، زمین را سیاره‌ای آبی رنگ و پر از آب خواهد دید. حجم کل آب‌های موجود در کره زمین، رقمی در حدود ۱٬۴۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب تخمین زده شده‌است.
کمبود آب
اگر چه حجم کلی آب‌های موجود بر روی زمین نسبتاً زیاد مینماید اما متجاوز از ۹۷٪ این آب‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها متمرکز هستند و حدود ۲٪ نیز به صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته‌است. از یک درصد آب باقی مانده نیز بخش زیادی در اعماق زمین بوده که استخراج آن مشکل و از دسترس انسان به دور است. بعضی بر این باورند که جنگ بعدی یا همان جنگ جهانی سوم بر سر آب می‌باشد که بعضی از کشورها با کمبود آب مواجه شده و به کشورهای پرآبتر حمله وآنها را تصرف مینماید در این جنگ همیشه قویترها پیروزاند
آب‌های موجود در دریاچه‌ها
آب‌های موجود در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اتمسفر (آب قابل بارش) فقط ۰٫۰۱۴۲ درصد کل آب‌های جهان را تشکیل می‌دهند که رقم بسیار اندکی است. و این در صورتی است که اگر آب‌های موجود در سراسر کره زمین به طور یکنواخت در سطح دنیا توزیع شود ارتفاعی برابر ۲٫۷۴۵ متر را تشکیل خواهد داد.
دریا
دریا پهنهٔ بزرگی از آب شور است که با اقیانوس یا به عبارتی به آب‌های آزاد راه داشته باشد. واژهٔ دریا همچنین به برخی از دریاچه‌های بزرگ نیز اطلاق شده است مانند دریای خزر و دریای مرده (بحرالمیت). در گویش فارسی افغانستان و تاجیکستان و دیگر نقاط آسیای میانه واژه دریا به معنای رودهای بزرگ بکار می‌رود (نمونه: رودخانه‌های سیردریا، آمودریا).
در زبان پهلوی این واژه به ریخت drayâb بوده است. «واژه زرنگ کهن‌ترین نام سیستان و زاولستان است و در سنگ‌نوشتهٔ بیستون به گونهٔ زرنگا آمده است. به باور پژوهشگران، زرنگ و زریه که به زبان اوستایی به معنای دریا است، و دریه به فارسی هخامنشی و زریا در زبان پهلوی و دریا به زبان امروزی همه یکی است.» بزرگترین دریاهای جهان عبارت اند از:: دریای مدیترانه، دریای برینگ، دریای کارائیب، دریای اختسک.
اقیانوس آرام
دریای اختسک
دریای ژاپن
دریای زرد
دریای شرقی چین
دریای جنوبی چین
دریای فیلیپین
اقیانوس اطلس
دریای کارائیب
دریای سارگاسو
دریای شمال
اقیانوس هند
خلیج فارس
دریای سرخ
خلیج عدن
دریای هرمز (عمان)
دریای عرب
خلیج بنگال
دریای جاوه
اقیانوس منجمد شمالی
دریای سیاه و سفید
اقیانوس منجمد جنوبی
دریای آمونسن
اقیانوس آرام
اقیانوس آرام بزرگترین پهنهٔ آبی جهان است. گستره این پهنه ۱۶۵٬۷۲۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع است که ۴۶% از تمام آب‌های روی زمین را شامل شده و بیش یک سوم سطح زمین را می‌پوشاند. به این اقیانوس پاسیفیک و کبیر نیز گفته می‌شود، که نام پسیفیک توسط دریانورد پرتغالی فردیناند ماژلان در سال ۱۵۲۰ بر این اقیانوس گذاشته شده‌است. این ابردریا از شرق به قاره آمریکا، از جنوب به قطب جنوب، از شمال به دریای برینگ و از غرب به آسیا و اقیانوسیه کشیده می‌شود. خود این اقیانوس پهناور به دو بخش شمالی و جنوبی بخش شده‌است.
عمیقترین نقطه آبی جهان گودال ماریانا با ژرفای ۱۰۹۱۱ متر در این اقیانوس قرار دارد.
اقیانوس اطلس
اقیانوس اَطلَس یا اقیانوس آتلانتیک، دومین اقیانوس بزرگ دنیا است که قارههای آفریقا و اروپا را از قاره آمریکا جدا می‌سازد و درازایش نیز از جنوبگان تا اقیانوس منجمد شمالی است. نام اقیانوس آتلانتیک از یک لغت یونانی به معنای دریای اطلس گرفته شده است. نخستین بار هرودت این اقیانوس را دریای اطلس نامید.
مشخصات اقیانوس اطلس
اقیانوس اطلس به صورت حوزه s شکلی است که در جهت شمالی جنوبی گسترش دارد و توسط جریان های متقابل استوایی در حدود ۸ درجه عرض جغرافیایی شمالی به اطلس شمالی و اطلس جنوبی تقسیم می شود. اقیانوس اطلس از غرب توسط قاره آمریکا (شمالی و جنوبی) و از شرق توسط قاره های اروپا و آفریقا محصور شده است و توسط تنگه جبل الطارق با دریای مدیترانه در ارتباط است. از سمت شمال توسط تنگه دانمارک، دریای گرینلند و دریای نروژ و دریای بارنتز به اقیانوس منجمد شمالی(اقیانوس شمالگان یا دریای آتلانیک) و از سمت جنوب شرقی به اقیانوس هند و از سمت جنوب غربی توسط تنگه دریک به اقیانوس آرام و از جنوب به اقیانوس جنوبی متصل می شود(در برخی تعاریف دیگر امتداد آن را تا قطب جنوب درنظر می گیرند). اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام از طریق کانال پاناما در بین آمریکای شمالی و جنوبی نیز به هم متصل هستند. اقیانوس اطلس همچنین با دریای کارائیب، خلیج مکزیک، خلیج هودسن، خلیج بافین، خلیج بیسکای، دریای شمال، دریای بالتیک و دریای کلتیک مجاورت دارد.
مساحت اقیانوس اطلس با در نظر گرفتن دریاهای مجاور آن در حدود ۱۰۶٬۴۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۴۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل‌مربع) است که ۲۰ درصد مساحت کل زمین و ۲۶ درصد مساحت آب‌های زمین را شامل می‌شود. بدون احتساب این دریاها مساحت آن ۸۲۴۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع می شود.
حجم اقیانوس اطلس با احتساب دریاهای مجاور آن ۳۵۴٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب و بدون آن ها ۳۲۳٬۶۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب است.
عمق متوسط اقیانوس اطلس با احتساب دریاهای مجاور ۳۳۳۹ متر و بدون درنظر گرفتن آن ها ۳۹۲۶ متر می باشد. عمیق ترین قسمت این اقیانوس در گودال پورتوریکو به عمق ۸۶۰۵ متر می باشد.
عرض اقیانوس اطلس از ۲۸۴۸ کیلومتر بین برزیل و لیبریا تا ۴۸۳۰ بین آمریکای شمالی و آفریقا متغیر است.
آب و هوای اقیانوس اطلس
آب و هوای اقیانوس اطلس و سرزمین های اطراف آن تحت تاثیر دمای سطح اب و جریان های آبی می باشد. گرم ترین نواحی آب و هوایی اطلس در شمال استوا گسترش دارد و سرد ترین نواحی آن در عرض های جغرافیایی بالا قرار دارند که این نواحی توسط یخ های دریایی پوشیده شده اند. جریان های اقیانوسی آب و هوای اطلس را با انتقال اب های گرم و سرد به دیگر نواحی کنترل می کنند.
شوری آب اقیانوس اطلس متغیر است و به تبخیر، بارش، جریان اب رودخانه ها و ذوب یخ ها بستگی دارد که معمولا بین ۳۳ تا ۳۷ گرم در لیتر است.
دمای سطح آب اقیانوس اطلس بسته به عرض جغرافیایی، جریان های دریایی و فصل های مختلف بین ۲ تا ۲۹ درجه سانتی گراد در تغییر است. بیشترین دما در شمال خط استوا و کمترین دما در نواحی قطبی است. در عرض های جغرافیایی متوسط بیشترین مقدار دما بین ۷ تا ۸ درجه سانتی گراد است.
اقیانوس هند
اقیانوس هند سوّمین اقیانوس بزرگ جهان است و ۲۰٪ از سطح کره زمین را پوشانده است. همچنین گرمترین حوزهٔ اقیانوسی جهان به شمار می‌آید (نمونه بارز آن خلیج فارس است، که از شاخه‌های این اقیانوس به‌شمار می‌آید و بر طبق آمار گرمترین ناحیه آبی جهان با ۳۲ درجه سانتیگراد می‌باشد). از جمله مهمترین تاثیرات این اقیانوس ایجاد بادهای باران‌آور موسمی است که در سرتاسر جنوب شبه قاره هند و آسیای جنوب شرقی باعث ایجاد باران‌های فصلی و همچنین جریان‌های آب‌گرم استوایی می‌شود. این اقیانوس از شمال به آسیا، از غرب به آفریقا، از شرق به استرالیا و از جنوب به اقیانوس منجمد جنوبی منتهی می‌شود.
۳۷ کشور در کرانه و ۱۷ کشور از آبراهه‌های کوچکتر به این اقیانوس راه دارند. بیشتر این کشورها از کشورهای توسعه‌نیافته و از زمره کشورهایی هستند که اصلاحا کشورهای جنوب نامیده می‌شوند. راه ورود به هفت دریای مهم جهانی و چهار تنگه راهبردی جهان یعنی هرمز، باب‌المندب، مالاکا، و سوئز از این اقیانوس می‌گذرد.
صید ماهی‌های موجود در اقیانوس هند عرصه رقابتی کشورهای ژاپن، چین، کره جنوبی، روسیه، تایوان است. در میان کشورهای کرانه‌ای این اقیانوس دو قدرت اتمی، هند و پاکستان، قرار دارند.در گزارش سازمان دریانوردی بین‌الملل، اقیانوس هند ناامن‌ترین اقیانوس جهان گزارش شده‌است. بیشتر این ناامنی در قالب دزدی دریایی در کرانه‌های سومالی و تنگه مالاکا رخ می‌دهد.
خلیج ها -تنگه ها و دریاهای کناره اقیانوس
دریای عرب-(بحر مکران)
خلیج فارس
دریای سرخ
خلیج عمان
تنگه باب المندب
خلیج کوچ
خلیج خمبات
خلیج بنگال
دریای اندامان
تنگه مالاکا
تنگه موزامبیک
پیچ بزرگ استرالیا
خلیج منار
همکاری منطقه‌ای
هند به عنوان مهمترین کشور اقیانوس هند تلاش دارد یک اتحادیه قدرتمند سیاسی اقتصادی و حتی نظامی در اقیانوس هند ایجاد کند.این تشکل اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند ”(IORARC) نام دارد. قبلا بیشتر نشستهای سیاسی و همکاری های منطقه ای برگزار می کرد اما اولین نشست پاک اقتصادی تجاری تحت عنوان فوروم وزرای تجارت و اقتصادی کشورهای عضو در ۳-۵ تیر ماه ۱۳۹۲ برگزار شد. هند مصصمم است که این اتحادیه را از سایر اتحادیه ها مانند آسه آن و ... مهمتر سازد.
اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس منجمد شمالی یا اقیانوس آرکتیک کوچکترین اقیانوس جهان است که مساحت آن ۱۴،۷۵ میلیون کیلومترمربع است. عمق این دریا دست کم ۵۵۲۷ متر برآورد شده‌است. دریاهای اطراف یا مربوط به آن عبارت‌اند از: بارنتس با مساحت ۱۴۲۴ کیلومترمربع و عمق ۶۰۰ متر. دریای سفید با مساحت ۹۰۰۰۰ کیلومترمربع، چون این دریاچه همیشه یخ بسته است تعیین عمق آن دشوار است. دریای سیبری شرقی مساحتش ۹۱۳۰۰۰ کیلومترمربع با عمق ۵۴ متر و عمیقترین نقطه ۹۱۵ متر است. دریای کارا با مساحت نزدیک به۰۰۰ ۸۸۳ کیلومترمربع و عمق ۱۰۰ - ۳۰ متر. دریای لاپتف با مساحت ۰۰۰ ۶۶۲ کیلومترمربع و عمق متوسط ۵۰ متر. دریای چوکچی مساحت این دریاچه ۰۰۰ ۵۹۵ کیلومترمربع با عمق میانگین کمتر از ۵۰ متر.
اقیانوس منجمد جنوبی
اقیانوس منجمد جنوبی یا اقیانوس یخبسته جنوبی جنوبی‌ترین اقیانوس جهان است. این اقیانوس که حول قطب جنوب قرار دارد با اقیانوس‌های آرام و اطلس و اقیانوس هند همجوار است.
موقعیت جغرافیایی
از مهمترین دریاهای اطراف این اقیانوس راس, آموندسن, دریای ودل, دیویس و دریای بلینگسهاوزن را می‌توان نام برد. مقامات استرالیایی همواره حد این اقیانوس را مرزهای جنوبی جزیره استرالیا دانسته و عقیده دارند اقیانوس منجمد جنوبی هم‌مرز با استرالباست.
آب و هوا
اقیانوس منجمد جنوبی بعلت نزدیکی با قطب جنوب و قاره جنوبگان سرد است.بسیاری از مناطق این اقیانوس یخبسته است و دارای تعداد زیادی کوه یخی است که با توجه به پدیده گرم شدن زمین بر تعداد آنان افزوده می‌شود. دمای آب معمولاً بین -۲ تا ۱۰ درجه سلسیوس است. عمق آّ در اقیانوس منجمد جنوبی نیز بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است.
حیات جانوری
در آب‌های اقیانوس منجمد جنوبی حیواناتی مانند نهنگ, پنگوئن, ماهی مرکب و خوک دریایی می‌زیند. در اقیانوس منجمد جنوبی بر اثر تاثیرات جوی ناشی از شکاف لایه اوزون میزان زیادی اشعه فرابنفش وجود دارد که توسط فیتوپلانکتونها جذب و به برخی حیوانات مانند ماهی‌ها منتقل شده‌است. این انتقال موجب تغییر در دی.ان.ای ماهی‌ها شده‌است.
keywords : مهندس،مهندسی ایران،مهندسی
National Institute of Ocean Technology
اقیانوس
اُقیانوس که از واژه یونانی okeanus)Ωκεανός) گرفته شده‌است به پیکره‌های بزرگی از آب‌های شور گفته می‌شود که جزوی از آب کره می‌باشد و مرز آبی میان چند خشکی بزرگ و قاره را می‌سازد.این واژه گاهی به قسمت‌های بزرگی از آنچه اقیانوس جهان خوانده می‌شود، گفته می‌شود. واژه دریا و اقیانوس گاهی به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند اما دریا پبکره‌ای از آب‌های شور است (غالبا بخشی از اقیانوس جهان) که به خشکی‌ها نزدیک است.
اقیانوس زمین بزرگترین اقیانوس سطحی تایید شده سیاره‌های قابل رویت است. تقریبا ۷۱ درصد از سطح کره زمین (که مساحتی حدود ۳۶۱میلیون کیلومتر مربع را شامل می‌شود) را آب‌های شور پوشانده‌اند که به طور کلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می‌شوند. حجم کلی اقیانوس‌ها حدود ۱٫۳ میلیارد کیلومتر مربع با عمق متوسط ۳۷۹۰ متر است. در اقیانوس‌ها حدود ۲۳۰٬۰۰۰ گونهٔ جانوری شناخته شده وجود دارد، البته قسمت عمده‌ای از ژرفای اقیانوس‌ها کشف نشده باقی مانده و تخمین زده می‌شود که بیش از دو میلیون گونهٔ جانوری آبزی وجود داشته باشد.منشا اقیانوس‌های زمین ناشناخته باقی مانده است، البته دانشمندان عقیده دارند که نخستین بار در دوران هادئن تشکیل یافته و ممکن است که منشائی برای آغاز حیات در زمین بوده باشند. بیش از نیمی از این اقیانوس‌ها دارای عمقی بالغ بر ۳۰۰۰ متر (۹۸۰۰ فوت) هستند. میزان شوری آب اقیانوس‌ها غلظتی حدود ۳۵ نقطه از هزار را دارا هستند و در نزدیکی دریاها این غلظت شوری به میزان ۳۰ الی ۳۸ نقطه تغییر پیدا می‌کند.
دید کلی
برخلاف دریاهایی که هم اکنون می‌بینید و ممکن است تکه تکه باشند و هیچ ارتباطی بایکدیگر نداشته باشند، اقیانوس‌ها یکپارچه هستند و با یکدیگر در ارتباط هستند. قسمت متصل این آب نمک‌ها اکثرا به اقیانوس جهانی یاد می‌شود که مفهوم "اقیانوس جهانی" بمعنی تکه‌های آبی پهناور که با یکدیگر در ارتباط هستند و از لحاظ اقیانوس سنجی دارای ارزش بسیار می‌باشند. تکه‌های عظیم این اقیانوس‌ها، در قارههای مختلف پراکنده هستند و شامل مجمع الجزایرهای گوناگون و معیارهای دیگر می‌گردد.
اقیانوس‌های جهان (به ترتیب وسعت):
اقیانوس آرام که به آن کبیر هم می‌گویند.
اقیانوس اطلس یا آتلانتیک.
اقیانوس هند
اقیانوس منجمد جنوبی
اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس شامل زیر مجموعه‌هایی بر روی خط استوا، قسمت‌های شمالی و جنوبی آن است. در زمین شناسی قسمت‌های کوچکتر اقیانوس به نام‌هایی مانند "دریا"،"ساحل"،"دلتا" و سایر اسامی شناخته می‌شوند. همچنین بعضی از بخش‌های اقیانوس در خشکی وجود دارند که با اقیانوس جهانی در ارتباط نیستند مانند دریاچهٔ خزر در فلات ایران، دریاچه خوارزم (آرال) در آسیای میانه و دریاچه نمک در ایالت یوتا در ایالات متحده آمریکا - ممکن است آنها را با نام دریا بشناسید ولی در حقیقت دریاچه شور هستند.
از آنجاییکه که اقیانوس‌ها قسمت‌های بزرگی از کره زمین را می‌پوشانند لذا تاثیرات مهمی بر روی زیست کره دارند. تبخیر آب اقیانوس (بعنوان عضوی از چرخه آب) نقش مهمی در ایجاد بارش دارد و در واقع دمای اقیانوس یکی از مهترین کلیدهای تغییر آب و هوا در کره زمین است. قدمت اقیانوس‌ها، چیزی حدود ۳ بیلیون سال تخمین زنده شده و پس از آن بود که گیاهان و موجودات زنده بر روی آن پدید آمدند. لجه اقیانوس‌ها محل زندگی گونه‌های متفاوتی از حیوانات و گیاهان آبزی است و جالب اینجاست که قسمت مهم اقیانوس‌ها در فواصلی بسیار دور از سواحل قرار دارند که تعیین کنندهٔ نوع زیستبومها در خشکی‌های سطح کره زمین هستند
لایه‌ها و ژرفاها
اقیانوس شناسان، اقیانوس را بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و زیست شناسی تقسیم بندی می‌کنند. لایهٔ لجه شامل همهٔ قسمت‌های باز اقیانوس می‌شود و خود می‌تواند بسته به عمق یا فراوانی نور به زیر لایه‌هایی تقسیم کردد. بخش نورگیر از سطح آب تا ژرفای ۲۰۰ متری را شامل می‌شود. این لایه‌ای است که امکان فتوسنتز در آن وجود دارد و از همین جهت بیشترین گونهٔ جانوری را داراست. از آنجا که گیاهان به فتوسنتز نیاز دارند، زندگی در پایین تر از این ژرفا باید به یک منبع دیگر وابسته باشد. در بخش بی نور این منبع می‌تواند ریزش آبزیان یا مجراهای گرمایی درون آب باشد. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر را برلجه می‌گویند. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر خود می‌تواند به زیر لایه‌هایی بر حسب دما تقسیم گردد. میان لجه قسمت بالایی را تشکیل می‌دهد. مرز پایینی آن را دما شیب °۱۲ تشکیل می‌دهد که در مناطق گرمسیری حدودا در ژرفای ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متری است. ناحیهٔ بعدی ژرف لجه است که در محدوده دمایی ۱۰ تا ۴ درجه سانتیگراد قرار گرفته و معمولا ۱۰۰۰ تا۴۰۰۰ متری را شامل می‌شود. بالای صفحهٔ مغاک، لایهٔ مغاک قرار گرفته که مرز پایینی آن در ژرفای ۶۰۰۰ متری قرار گرفته است. آخرین لایه زیر مغاک است که گودال‌های بستر اقیانوس را شامل می‌شود. این لایه در ژرفای ۶۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ متری قرار گرفته است. به موازات بخش بی نور لجه، بخش بی نور دریابن نیز قرار داردکه از سه ناحیه عمیق بستر دریا تشکیل شده است.
گستردگی آب در کره زمین
اگر کسی از فضا به زمین نگاه کند، زمین را سیاره‌ای آبی رنگ و پر از آب خواهد دید. حجم کل آب‌های موجود در کره زمین، رقمی در حدود ۱٬۴۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب تخمین زده شده‌است.
کمبود آب
اگر چه حجم کلی آب‌های موجود بر روی زمین نسبتاً زیاد مینماید اما متجاوز از ۹۷٪ این آب‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها متمرکز هستند و حدود ۲٪ نیز به صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته‌است. از یک درصد آب باقی مانده نیز بخش زیادی در اعماق زمین بوده که استخراج آن مشکل و از دسترس انسان به دور است. بعضی بر این باورند که جنگ بعدی یا همان جنگ جهانی سوم بر سر آب می‌باشد که بعضی از کشورها با کمبود آب مواجه شده و به کشورهای پرآبتر حمله وآنها را تصرف مینماید در این جنگ همیشه قویترها پیروزاند
آب‌های موجود در دریاچه‌ها
آب‌های موجود در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اتمسفر (آب قابل بارش) فقط ۰٫۰۱۴۲ درصد کل آب‌های جهان را تشکیل می‌دهند که رقم بسیار اندکی است. و این در صورتی است که اگر آب‌های موجود در سراسر کره زمین به طور یکنواخت در سطح دنیا توزیع شود ارتفاعی برابر ۲٫۷۴۵ متر را تشکیل خواهد داد.
دریا
دریا پهنهٔ بزرگی از آب شور است که با اقیانوس یا به عبارتی به آب‌های آزاد راه داشته باشد. واژهٔ دریا همچنین به برخی از دریاچه‌های بزرگ نیز اطلاق شده است مانند دریای خزر و دریای مرده (بحرالمیت). در گویش فارسی افغانستان و تاجیکستان و دیگر نقاط آسیای میانه واژه دریا به معنای رودهای بزرگ بکار می‌رود (نمونه: رودخانه‌های سیردریا، آمودریا).
در زبان پهلوی این واژه به ریخت drayâb بوده است. «واژه زرنگ کهن‌ترین نام سیستان و زاولستان است و در سنگ‌نوشتهٔ بیستون به گونهٔ زرنگا آمده است. به باور پژوهشگران، زرنگ و زریه که به زبان اوستایی به معنای دریا است، و دریه به فارسی هخامنشی و زریا در زبان پهلوی و دریا به زبان امروزی همه یکی است.» بزرگترین دریاهای جهان عبارت اند از:: دریای مدیترانه، دریای برینگ، دریای کارائیب، دریای اختسک.
اقیانوس آرام
دریای اختسک
دریای ژاپن
دریای زرد
دریای شرقی چین
دریای جنوبی چین
دریای فیلیپین
اقیانوس اطلس
دریای کارائیب
دریای سارگاسو
دریای شمال
اقیانوس هند
خلیج فارس
دریای سرخ
خلیج عدن
دریای هرمز (عمان)
دریای عرب
خلیج بنگال
دریای جاوه
اقیانوس منجمد شمالی
دریای سیاه و سفید
اقیانوس منجمد جنوبی
دریای آمونسن
اقیانوس آرام
اقیانوس آرام بزرگترین پهنهٔ آبی جهان است. گستره این پهنه ۱۶۵٬۷۲۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع است که ۴۶% از تمام آب‌های روی زمین را شامل شده و بیش یک سوم سطح زمین را می‌پوشاند. به این اقیانوس پاسیفیک و کبیر نیز گفته می‌شود، که نام پسیفیک توسط دریانورد پرتغالی فردیناند ماژلان در سال ۱۵۲۰ بر این اقیانوس گذاشته شده‌است. این ابردریا از شرق به قاره آمریکا، از جنوب به قطب جنوب، از شمال به دریای برینگ و از غرب به آسیا و اقیانوسیه کشیده می‌شود. خود این اقیانوس پهناور به دو بخش شمالی و جنوبی بخش شده‌است.
عمیقترین نقطه آبی جهان گودال ماریانا با ژرفای ۱۰۹۱۱ متر در این اقیانوس قرار دارد.
اقیانوس اطلس
اقیانوس اَطلَس یا اقیانوس آتلانتیک، دومین اقیانوس بزرگ دنیا است که قارههای آفریقا و اروپا را از قاره آمریکا جدا می‌سازد و درازایش نیز از جنوبگان تا اقیانوس منجمد شمالی است. نام اقیانوس آتلانتیک از یک لغت یونانی به معنای دریای اطلس گرفته شده است. نخستین بار هرودت این اقیانوس را دریای اطلس نامید.
مشخصات اقیانوس اطلس
اقیانوس اطلس به صورت حوزه s شکلی است که در جهت شمالی جنوبی گسترش دارد و توسط جریان های متقابل استوایی در حدود ۸ درجه عرض جغرافیایی شمالی به اطلس شمالی و اطلس جنوبی تقسیم می شود. اقیانوس اطلس از غرب توسط قاره آمریکا (شمالی و جنوبی) و از شرق توسط قاره های اروپا و آفریقا محصور شده است و توسط تنگه جبل الطارق با دریای مدیترانه در ارتباط است. از سمت شمال توسط تنگه دانمارک، دریای گرینلند و دریای نروژ و دریای بارنتز به اقیانوس منجمد شمالی(اقیانوس شمالگان یا دریای آتلانیک) و از سمت جنوب شرقی به اقیانوس هند و از سمت جنوب غربی توسط تنگه دریک به اقیانوس آرام و از جنوب به اقیانوس جنوبی متصل می شود(در برخی تعاریف دیگر امتداد آن را تا قطب جنوب درنظر می گیرند). اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام از طریق کانال پاناما در بین آمریکای شمالی و جنوبی نیز به هم متصل هستند. اقیانوس اطلس همچنین با دریای کارائیب، خلیج مکزیک، خلیج هودسن، خلیج بافین، خلیج بیسکای، دریای شمال، دریای بالتیک و دریای کلتیک مجاورت دارد.
مساحت اقیانوس اطلس با در نظر گرفتن دریاهای مجاور آن در حدود ۱۰۶٬۴۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۴۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل‌مربع) است که ۲۰ درصد مساحت کل زمین و ۲۶ درصد مساحت آب‌های زمین را شامل می‌شود. بدون احتساب این دریاها مساحت آن ۸۲۴۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع می شود.
حجم اقیانوس اطلس با احتساب دریاهای مجاور آن ۳۵۴٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب و بدون آن ها ۳۲۳٬۶۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب است.
عمق متوسط اقیانوس اطلس با احتساب دریاهای مجاور ۳۳۳۹ متر و بدون درنظر گرفتن آن ها ۳۹۲۶ متر می باشد. عمیق ترین قسمت این اقیانوس در گودال پورتوریکو به عمق ۸۶۰۵ متر می باشد.
عرض اقیانوس اطلس از ۲۸۴۸ کیلومتر بین برزیل و لیبریا تا ۴۸۳۰ بین آمریکای شمالی و آفریقا متغیر است.
آب و هوای اقیانوس اطلس
آب و هوای اقیانوس اطلس و سرزمین های اطراف آن تحت تاثیر دمای سطح اب و جریان های آبی می باشد. گرم ترین نواحی آب و هوایی اطلس در شمال استوا گسترش دارد و سرد ترین نواحی آن در عرض های جغرافیایی بالا قرار دارند که این نواحی توسط یخ های دریایی پوشیده شده اند. جریان های اقیانوسی آب و هوای اطلس را با انتقال اب های گرم و سرد به دیگر نواحی کنترل می کنند.
شوری آب اقیانوس اطلس متغیر است و به تبخیر، بارش، جریان اب رودخانه ها و ذوب یخ ها بستگی دارد که معمولا بین ۳۳ تا ۳۷ گرم در لیتر است.
دمای سطح آب اقیانوس اطلس بسته به عرض جغرافیایی، جریان های دریایی و فصل های مختلف بین ۲ تا ۲۹ درجه سانتی گراد در تغییر است. بیشترین دما در شمال خط استوا و کمترین دما در نواحی قطبی است. در عرض های جغرافیایی متوسط بیشترین مقدار دما بین ۷ تا ۸ درجه سانتی گراد است.
اقیانوس هند
اقیانوس هند سوّمین اقیانوس بزرگ جهان است و ۲۰٪ از سطح کره زمین را پوشانده است. همچنین گرمترین حوزهٔ اقیانوسی جهان به شمار می‌آید (نمونه بارز آن خلیج فارس است، که از شاخه‌های این اقیانوس به‌شمار می‌آید و بر طبق آمار گرمترین ناحیه آبی جهان با ۳۲ درجه سانتیگراد می‌باشد). از جمله مهمترین تاثیرات این اقیانوس ایجاد بادهای باران‌آور موسمی است که در سرتاسر جنوب شبه قاره هند و آسیای جنوب شرقی باعث ایجاد باران‌های فصلی و همچنین جریان‌های آب‌گرم استوایی می‌شود. این اقیانوس از شمال به آسیا، از غرب به آفریقا، از شرق به استرالیا و از جنوب به اقیانوس منجمد جنوبی منتهی می‌شود.
۳۷ کشور در کرانه و ۱۷ کشور از آبراهه‌های کوچکتر به این اقیانوس راه دارند. بیشتر این کشورها از کشورهای توسعه‌نیافته و از زمره کشورهایی هستند که اصلاحا کشورهای جنوب نامیده می‌شوند. راه ورود به هفت دریای مهم جهانی و چهار تنگه راهبردی جهان یعنی هرمز، باب‌المندب، مالاکا، و سوئز از این اقیانوس می‌گذرد.
صید ماهی‌های موجود در اقیانوس هند عرصه رقابتی کشورهای ژاپن، چین، کره جنوبی، روسیه، تایوان است. در میان کشورهای کرانه‌ای این اقیانوس دو قدرت اتمی، هند و پاکستان، قرار دارند.در گزارش سازمان دریانوردی بین‌الملل، اقیانوس هند ناامن‌ترین اقیانوس جهان گزارش شده‌است. بیشتر این ناامنی در قالب دزدی دریایی در کرانه‌های سومالی و تنگه مالاکا رخ می‌دهد.
خلیج ها -تنگه ها و دریاهای کناره اقیانوس
دریای عرب-(بحر مکران)
خلیج فارس
دریای سرخ
خلیج عمان
تنگه باب المندب
خلیج کوچ
خلیج خمبات
خلیج بنگال
دریای اندامان
تنگه مالاکا
تنگه موزامبیک
پیچ بزرگ استرالیا
خلیج منار
همکاری منطقه‌ای
هند به عنوان مهمترین کشور اقیانوس هند تلاش دارد یک اتحادیه قدرتمند سیاسی اقتصادی و حتی نظامی در اقیانوس هند ایجاد کند.این تشکل اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند ”(IORARC) نام دارد. قبلا بیشتر نشستهای سیاسی و همکاری های منطقه ای برگزار می کرد اما اولین نشست پاک اقتصادی تجاری تحت عنوان فوروم وزرای تجارت و اقتصادی کشورهای عضو در ۳-۵ تیر ماه ۱۳۹۲ برگزار شد. هند مصصمم است که این اتحادیه را از سایر اتحادیه ها مانند آسه آن و ... مهمتر سازد.
اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس منجمد شمالی یا اقیانوس آرکتیک کوچکترین اقیانوس جهان است که مساحت آن ۱۴،۷۵ میلیون کیلومترمربع است. عمق این دریا دست کم ۵۵۲۷ متر برآورد شده‌است. دریاهای اطراف یا مربوط به آن عبارت‌اند از: بارنتس با مساحت ۱۴۲۴ کیلومترمربع و عمق ۶۰۰ متر. دریای سفید با مساحت ۹۰۰۰۰ کیلومترمربع، چون این دریاچه همیشه یخ بسته است تعیین عمق آن دشوار است. دریای سیبری شرقی مساحتش ۹۱۳۰۰۰ کیلومترمربع با عمق ۵۴ متر و عمیقترین نقطه ۹۱۵ متر است. دریای کارا با مساحت نزدیک به۰۰۰ ۸۸۳ کیلومترمربع و عمق ۱۰۰ - ۳۰ متر. دریای لاپتف با مساحت ۰۰۰ ۶۶۲ کیلومترمربع و عمق متوسط ۵۰ متر. دریای چوکچی مساحت این دریاچه ۰۰۰ ۵۹۵ کیلومترمربع با عمق میانگین کمتر از ۵۰ متر.
اقیانوس منجمد جنوبی
اقیانوس منجمد جنوبی یا اقیانوس یخبسته جنوبی جنوبی‌ترین اقیانوس جهان است. این اقیانوس که حول قطب جنوب قرار دارد با اقیانوس‌های آرام و اطلس و اقیانوس هند همجوار است.
موقعیت جغرافیایی
از مهمترین دریاهای اطراف این اقیانوس راس, آموندسن, دریای ودل, دیویس و دریای بلینگسهاوزن را می‌توان نام برد. مقامات استرالیایی همواره حد این اقیانوس را مرزهای جنوبی جزیره استرالیا دانسته و عقیده دارند اقیانوس منجمد جنوبی هم‌مرز با استرالباست.
آب و هوا
اقیانوس منجمد جنوبی بعلت نزدیکی با قطب جنوب و قاره جنوبگان سرد است.بسیاری از مناطق این اقیانوس یخبسته است و دارای تعداد زیادی کوه یخی است که با توجه به پدیده گرم شدن زمین بر تعداد آنان افزوده می‌شود. دمای آب معمولاً بین -۲ تا ۱۰ درجه سلسیوس است. عمق آّ در اقیانوس منجمد جنوبی نیز بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است.
حیات جانوری
در آب‌های اقیانوس منجمد جنوبی حیواناتی مانند نهنگ, پنگوئن, ماهی مرکب و خوک دریایی می‌زیند. در اقیانوس منجمد جنوبی بر اثر تاثیرات جوی ناشی از شکاف لایه اوزون میزان زیادی اشعه فرابنفش وجود دارد که توسط فیتوپلانکتونها جذب و به برخی حیوانات مانند ماهی‌ها منتقل شده‌است. این انتقال موجب تغییر در دی.ان.ای ماهی‌ها شده‌است.
keywords : مهندس،مهندسی ایران،مهندسی
